Nadat in 2021 het RIVM de onderzoeksresultaten publiceerde van een onderzoek naar de herkomst van neergedaald stof en stoffen in de lucht in de IJmond regio, kwam spontaan het idee op om fijnstof te gaan meten in Castricum. Waarom Castricum? In het onderzoek is geconstateerd dat op de meetlocatie in Castricum de PAK-depositie veel hoger was dan op andere achtergrondlocaties en vooral in meetperiode 2 en 3. Het onderzoek wijst houtrook aan als waarschijnlijke oorzaak van deze hoge PAK-depositie mede gesteund door reacties van deelnemers aan het onderzoek. Meetperiode 2 en 3 vielen in de maand november, een maand die toch wel bestempeld kan worden als start van het houtstookseizoen. Een interessant gegeven, genoeg daar verder onderzoek naar te doen.
Burgerinitiatief
Daarom het idee om als burgerinitiatief fijnstof te gaan meten met daarbij de vraag of ook specifiek houtrook zichtbaar gemaakt kon worden. Een oproep via Twitter leverde al snel een aantal enthousiaste deelnemers op wat resulteerde in een drietal meetlocaties. Op voldoende afstand van elkaar, gepositioneerd op een west-oost lijn en met drie locaties elk in een andere buurt. Een ideale startpositie. Alle drie locaties ook op gelijke afstand van Tata Steel wat mogelijk naast houtrook ook nog een mooie bijvangst zou kunnen opleveren.
De rapportage is hier te vinden: Rapportage project Castricum 2021-2022
Achtergrondniveau met satellietdata
Normaal gesproken wordt een achtergrondniveau afgeleid van de meetwaarden van referentie meetstations van het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML). Voor dit onderzoek is echter gekozen om satellietdata in te zetten.
Een achtergrondniveau is die hoeveelheid fijnstof die ‘normaal’ gesproken in de omgeving te verwachten is. Als je simpel gesteld die waarde in mindering brengt op wat op een locatie aan fijnstof wordt gemeten, dan houdt je het fijnstof afkomstig van lokale bronnen over. Een belangrijke lokale bron in de buurt van de drie meetlocaties is particuliere houtstook.
Hieronder de resultaten per meetlocatie over de gehele meetperiode van vier maanden. De verschillen per locatie zijn een duidelijke indicatie dat er op korte afstand (0 tot enkele honderden meters) bronnen van houtrook te verwachten zijn.
Veel detail aan data
Ook uniek aan dit onderzoek is het gebruik van data met een hoge resolutie. De gebruikte ApriSensor sensorkit meet continue (1x per seconde) waarvan gemiddelde waarden per 20 seconden zijn gebruikt voor de analyse. Met gemiddelden per uur of zelfs per 24 uur zal houtrook nauwelijks zichtbaar gemaakt kunnen worden. Onderstaande boxplotgrafiek laat bijvoorbeeld een mooi houtstookpatroon zien voor december 2021. Vooral in de avonduren staat de houtkachel aan (maar ook overdag dus). De rondjes in de grafiek laten de vele ‘uitschieters’ zien voor een uur van de dag, wat duidt op houtrook. Dit is alleen zichtbaar geworden door de toegepaste hoge resolutie van de meetgegevens
Voor dezelfde locatie 2 grafieken voor januari 2022. De pollutionrose-grafiek links met de mate van fijnstof per windrichting. Deze grafiek wijst precies aan waar de houtkachel(s) staat(n). Rechts een polarplot-grafiek met ‘hotspots’ vanwaar houtrook te verwachten is. Zelfs bij windkracht 5 (8 tot 10,8 meter per seconde) is er een sterke vervuiling van de houtkachel op korte afstand!
Houtrook (overlast) in beeld brengen is wél mogelijk!
Uit dit onderzoek blijkt, dat het aantonen van houtrookoverlast wel degelijk mogelijk is. Er zijn mogelijkheden tot verbetering, het kan altijd beter, maar deze resultaten geven in ieder geval aan dat het voor bijvoorbeeld een gemeente niet onmogelijk is om de signalen van burgers serieus te nemen, daarop beleid te maken en te handhaven waar nodig.
Gemeente neem je verantwoordelijkheid en pak de houtrookoverlast aan!
Gemeente aan zet
In het algemeen is te stellen, dat de gezondheid van mensen een verantwoordelijkheid is van de overheid. De praktijk is echter, dat in geval van houtrookoverlast, de verschillende overheden (rijk, provincie, gemeente) de verantwoordelijkheid naar elkaar afschuiven, maar vooral ook naar de burger zelf. De burger mag het zelf uitzoeken en uitvechten wat in de meeste gevallen tot hopeloze situaties leidt. De mensen die overlast ervaren tot aan gezondheidsproblemen toe, staan machteloos, zelfs rechteloos hun lot te ondervinden. Dus daarom deze oproep aan gemeenten: Gemeente neem je verantwoordelijkheid en pak de houtrookoverlast aan!
